با سلام و درود فراوان

نزدیکه عید نوروز ۱۴۰۳ هست، براتون روزای قشنگ و لحظاتی خوشایند آرزو می کنم.

امروز ۲۸ اسفند هست فردا هم آخرین روز سال ۱۴۰۲. برنامه از این قراره که تصمیم گرفته بودم چند روزی استراحت کنم و بی خیال دنیای وحشی اطلاعات بشم. ولی من اهل بیکار نشستن نیستم 🤭

امروز حوالی ظهر داشتم تو اینترنت ول می چرخیدم که چشمم به وبسایت hyprland.org خورد. چند روز یا چند هفته پیش قرار بود یه نگاهی به wayland بیندازم ولی قسمت نشده بود و هی یادم میرفت تا امروز ظهر. در نهایت امروز WAYLAND رو نصب کردم و HYPRLAND رو هم نصب کردم و کلی باهاش ور رفتم و ازش خوشم اومد و خواستم در موردش یه پست بنویسم.

Wayland (وی لند):

wayland در حقیقت جایگزین X یا همون X11 یا همون Xorg در لینوکس هست. خود X11 یه برنامه واسه مدیریت برنامه‌ها و پنجره‌ها در محیط گرافیکی هست. در عالم برنامه نویسی هم X11 و هم Wayland هر دو مجموعه‌ای از پروتکل‌ها هستند که به پنجره‌ها میگن کجا رسم بشن و اسمشون چی باشه و منوها چجور باشن و از این حرفا.

تعریف wayland در ویکی پدیا:

Wayland is a communication protocol that specifies the communication between a display server and its clients, as well as a C library implementation of that protocol.^[8] A display server using the Wayland protocol is called a Wayland compositor, because it additionally performs the task of a compositing window manager.

یعنی wayland یه پروتکل ارتباطی هست که ارتباط بین سرور نمایش‌دهنده (منظور سرور نرم افزاری هست نه سخت افزاری) و کلاینت‌ها را مشخص میکنه و همچنین یه کتابخانه پیاده سازی شده زبان C از آن پروتوکل هست. مدیر پنجره‌ای که از قواعد wayland پیروی کنه بهش wayland compositor یاهمون ترکیب بند وی‌لند گفته میشه، چونکه وظیفه مدیر پنجره هم بر عهده wayland compositor هست.

در مورد Wayland بگم که این پروتوکل جدیدتر و بهینه تر و به روزتر هست. میشه گفت هنوز به اندازه X11 کامل نیست ولی داره کاملتر میشه. نسبت به x11 خیلی جوان هست و کارهای زیادی در موردش باید انجام بشه تا مثل X11 بشه.

خب ترجیح میدم خودتون در باره ‌wayland بخونید اینجوری پست طولانی هم نمیشه. خب برسیم به Hyprland.

Hyprland (هایپرلند): Tiling compositor with the looks

هایپرلند wayland compositor هست. دقیقا مثل i3 در محیط X11 عمل میکنه. اگه قبلا با i3 کار کرده باشین کارهاتون راحته. (محض اطلاع اگه نمیدونید i3 چی هست بگم که یه مدیر پنجره (window manager) کاشی وار (Tiling) هست واسه مدیریت پنجره‌ها* : i3wm). هایپرلند خیلی ساده و شیک طراحی شده و میشه گفت چون شبیه i3 هست کار کردن باهاش خیلی راحت هست. درست مثل i3 کانفیگ میشه و به راحتی قابل شخصی سازی هست. همه حالت‌های Tiling - Floating - Fullscreen  و ... رو داره و از این نظر امکاناتش از i3 و امثال اون بیشتر هم هست.

یه توضیح مختصر در مورد این بدم که برنامه‌های X11 و Wayland باهم فرق دارند و اکثر برنامه‌های X11  در محیط Wayland اجرا نمیشه و Vice Versa (در حیقیت باهم کامپتیبل Compatible نیستند). و نکته بعدی اینه که توسعه دهنده ها دارند تلاش می کنند که برای برنامه‌های X11 که روی Wayland اجرا نمیشند جایگزین بسازند برای مثال برای اسکرین شات (screenshot) گرفتن از صفحه در x11 از scrot استفاده میشه و در wayland از برنامه grim 🙂

وی‌بار (Waybar)

####################

خب بریم سراغ نصب wayland و hyprland  در آرچ لینوکس:

چون من از آرچ استفاده میکنم آرچ‌لینوکس نوشتم وگرنه هیچ فرقی نداره کدوم توزیع داشته باشین :)

من مراحل نصب رو بدون توضیح خاصی مینویسم:

چطوری روی آرچ لینوکس نصب کنیم:

step 1: update your system (بروز رسانی سیستم):

sudo pacman -Syu

step 2: install these packages (نصب بسته‌های اساسی):

sudo pacman -S wayland wlroots hyprland xorg-xwayland

step 3: install addictional packages (نصب بسته‌های کابردی) ^[1]:

sudo pacman -S kitty cliphist grim hyprpaper dunst imv waybar wofi 

step 4: how to start hyprland (چطوری Hyprland رو شروع کنیم)?

If you are not using any display manager (sddm , gdm , etc) then you just need to write Hyprland in your tty terminal (your login terminal), otherwise you choose the right setup in your display manager menu.

step 5: cusomization (شخصی سازی):

hyprland config file lies down in /home/USER/.config/hypland.conf edit this file as you wish.

^{[1] :}apps description (توضیح اپ‌ها):

kitty ➡️ terminal emulator / cliphist ➡️ clipboard manager / grim ➡️ screenshot tool / hyprpaper ➡️ wallpaper tool / dunst ➡️ notification daemon / imv ➡️ image viewer / waybar ➡️ a cool status bar lile i3bar :) / wofi ➡️ app launcher like rofi in x11

وقتی برای اولین بار Hyprland رو اجرا کنید چیز خاصی نداره و فقط یه صفحه خالی با یه راهنما برای صفحه ظاهر میشه که یه والپیپر هم داره. اگه این صفحه را دیدین یعنی نصب و اجرا کامل شده و فقط نیاز به شخصی سازی داره. از اینجا به بعد بستگی به خودتون داره که مثلا از waybar استفاده کنید و یا کانفیک کیبورد رو عوض کنید (Keybinding) و خیلی چیزای دیگه. اگه راهی برای خروج از صفحه پیدا نکردین ctrl + q را بزنید براتون ترمینال kitty باز میشه و میتونید باهاش کارای دیگه بکنید یه سیستم رو خاموش کنید و یا خارج بشین از اون صفحه.

* مدیر پنجره window manager: برنامه‌ای که پنجره‌ها (برنامه‌های کاربردی) رو مدیریت می‌کنه.

** محیط گرافیکی Desktop environment: محیطی که توش پنجره‌ها باز میشن و اجرا میشن.

DE ها کامل هستند و برنامه پیش فرض خودشون رو دارند و برای تازه واردها مناسب هستند برخلاف WM ها. برای مثال KDE - Gnome - XFCE4 - Mate - Budgie - Deepin و ... همگی محیط گرافیگی (DE) هستند (رجوع شود به پست :linux_desktop_environments ).

####################

حالت مرتاض (ZEN MODE): من به حالت ZEN حالت مرتاض میگم 😁 در فرهنگ لینوکس یه حالتی برای کار با سیستم داریم که در اون از برنامه‌های اضافی پرهیز میشه و به اصطلاح فقط ضروری‌ها رو نصب و اجرا میکنند مثلا من الآن در حالت مرتاض هستم، نه استتوس بار (status bar) دارم، نه موس دارم، نه کانفیگ فانتزی و ... فقط سیستم ساده و سریع و حداقل‌ها (کمترین پکیج = بیشترین سرعت = امن ترین حالت). این حالت مرتاض ممکنه برای خیلیا خوشایند نباشه ولی من عاشق این حالتم. کسانی که از حداقل‌ها خوششان میاد بیشتر از DE ها از WM ها استفاده میکنند. برای مثال ممکن است این افراد ساعت‌ها صرف یادگیری DWM (Dynamic Window Manager) کنند ولی حاضر نباشند از Gnome استفاده کنند با اینکه گنوم راحتره و مثل ویندوز و مک هست. (آرچ لینوکس و جنتو (Gentoo) بهشت مرتاض ها هستند. بهمون خوش میگذره با اینا).

####################

در آخر بگم که هم x11 و هم wayland برامون اهمیت داره و دوستش داریم چون اوپن سورس و رایگان هستند و برنامه نویس ها بدون چشم داشت برای اینا زحمت میکشند. دم همتون گرم که کدهاتون رو در اختیار ما میذارین. ❤️