خب خب خب

رسیدیم به یه پست جالب.

اول اینکه بابت تاخیر زیاد شرمنده، میدونم خیلی وقته نیستم. روزای بدی رو پشت سر گذاشتم و اینکه نمیدونم چرا! حقیقتا دنیا سرگردان و حیرانم میکند با کاراش.

بگذریم بحث ما در مورد یه لینوکس (توزیع) خاصی هست به اسم جنتو (gentoo linux)

Gentoo

جنتو یه توزیع لینوکس هست (linux kernel + tools)، مساله بسیار مهم اینه که این توزیع سورس بیس (source base) هست، همه چیز از کد منبع کامپایل شده و اجرا میشه. به نوعی میشه گفت جنتو میراث BSD ها هست. این توزیع برخلاف بقیه توزیع‌ها، مثلا آرچ و فدروا، برنامه ها رو به صورت باینری (binary) دانلود و نصب نمیکنه بلکه سورس برنامه ها رو دانلود میکنه و روی سیستم کامپایل میکنه و نصب میکنه. البته به لحاظ تئوری و عملی روی همه توزیع‌ها میشه سورس رو دانلود و کامپایل کرد ولی از این حیث که تماما سورس کد باشه، این توزیع یونیک (Unique) هست. جنتو توزیعی همه منظوره هست میشه ازش به عنوان دسکتاپ، سرور و ... استفاده کرد.

راهنمایی

برای نصب و استفاده از جنتو شما باید یه چیزایی رو از دنیای لینوکس بدونید به زبان ساده، جنتو توزیعی واسه با سابقه ها محسوب میشه و اگه تو دنیای لینوکس تازه هستین بهتره اول یه توزیعی راحت نصب کرده و لینوکس رو با اون یاد بگیرین بعد سراغ جنتو برید. مسیر من شامل ۳ ماه کار کردن با اوبونتو (Ubuntu) بعد اندکی کار با OpenSUSE و بعدش یه سال Kali linux و ۵ سال کار با آرچ (Arch linux) میشه. باید اینو در نظر بگیرین که دنیای لینوکس و حتی BSD ها، دنیای بزرگی هست و شما باید تصمیم بگیرین کدوم وری میرین.

یه نکته دیگه هم این که این توزیه به سخت افزار نسبتا قوی نیاز داره چون برنامه های سبک و سنگین زیادی رو باید کامپایل کنه و حداقل ۱۶ گیگ رم و به عقیده من حداقل پرازنده ۶ هسته‌ای و برای فضای ذخیره سازی  SSD ترجیحا M.2 نیاز هست. (اگه نمیخواید برنامه ها رو خودتون کامپایل کنید نیازی به سخت افزار قوی نیست :) و جنتو رو میتونین روی چرتکه هم نصب کنید 🤣).

به عنوان نکته دیگه اینو در نظر بگیرین که این توزیع حوصله و صبر زیادی می طلبد و بهتر آروم باشین. (در حالت کلی لینوکس واسه آدمای عجول و غیر منطقی مناسب نیست 😄) ممکنه واسه اتصال به وای فای ۳ روز وبگردی کنین و به نتیجه نرسین یا مثلا موقع بروز رسانی grub و bootloader شما کار نکنه و نتونین به سیستم دسترسی پیدا کنین (باور کنید بوت لودر واسه خودش یه جهنمی هست که نگو)

اگه آدم کنجکاوی هستین و به اندازه کافی صبر و حوصله دارین و علاقه مند به کامپیوتر و اوپن سورس هستین به بهشت جنتو خوش اومدین.

نصب جنتو

برای نصب جنتو دو تا روش هست.

روش اول نصب در ماشین مجازی

روش دوم نصب رو سخت افزار حقیقی

برای نصب جنتو روی ماشین مجازی: در این روش شما طبق هندبوک (Handbook) خود جنتو پیش برین و از اینکه سیستم کرش (Carsh) بشه نترسین چون با نصب دوباره یا حتی ری استارت کار شما پیش میره. البته میتوین قبل از اینکه خودتون نصب کنید یه بار مراحل نصب رو از روی سایت جنتو، یا سایت‌های دیگه یا حتی به کمک فیلم های آموزشی یوتیوب مرور کنید و بدونین با چی طرف هستین.

برای نصب روس سخت افزار حقیقی: در این روش شما مثل روش اول پیش میرین فقط موقع نصب، موقع مشخص کردن فضای ذخیر سازی، نوع بوت لودر، درایور کارت وای فای، کارت گرافیک و موارد بسیار زیاد رو در نظر بگیرین. حواستون باشه فضای ذخیره سازی اشتباه انتخاب نکنین یا مطمعن بشید تو مراحل نصب کرنل (kernel) درایور کارت wifi رو فعال کنید یا متناسب با کارت گرافیک کرنل رو ویرایش کنین و ...

مراحل نصب به صورت صوری: (نمیخوام نصب جنتو رو آموزش بدم اگه یه موقع لازم شد یک فیلم آموزشی درست میکنم یا یه پست جدا در موردش مینویسم)

اول فایل ISO رو از صفحه دانلود، دانلود کرده و بوتیبل (bootable) کنید و اونو اجرا کنید. شما حتی میتونی فایل بزرگ که شامل GUI هست رو دانلود کنید یا فایل مینیمال رو دانلود کنید بستگی به علاقه و مهارت خودتون داره. بعد از بالا اومدن میرسین به صفحه اصلی نصب و از این جا به بعد طبق هندبوک پیش برین. یه نکته بسیار مهم در مورد این هندبوک بگم که این فایل راهنما بسیار عالی و کامل هست و شامل همه جزئیات میشه. (فقط بعد نصب همه چی، بوت لودر رو دابل چک کنین)

لینک هندبوک واسه سیستم های x86_64 (64 بیتی):  Handbook:AMD64

طبق معمول اگه موقع نصب به مشکل خوردین (که حتما میخورین) با سرچ در گوگل میبینین که چقدر مطلب قبل من و شما در مورد مشکلتون هست چون قبل ما هزاران نفر جنتو رو نصب کرده و استفاده کرده اند.

نصب جنتو کار سختی هست و قبلا هم گفتم باید کمی لینوکس بلد باشین تا بتونین از پس جنتو بربیایین. دلسرد نشید و همیشه کنجکاو باشید.

portage / emerge

پورتیج پکیج منیجر (package manager) پیش فرض جنتو هست. دستورات با کلمه ایمرج (emege) انجام میشه. پورتیج بسیار قدرتمند طراحی شده و دارای فایل‌های کانفیگ هست که باید خیلی محتاطانه این فایلها رو بررسی و ویرایش کنید در غیر اینصورت در نصب برنامه ها بهتون گیر میده. یکی از این فایل‌ها make.conf هست که یوز فلق (USE flag) در این فایل مشخص میشن. در هیج پکیج منیجری چنین چیزی من ندیده ام که در پورتیج هست. این فلق‌ها به سیستم میگه چه برنامه هایی و برای چه سخت افزار و نرم افزاری نصب بشه. مثلا اگه در USE شما wayland بنویسید برنامه‌های مناسب ویلند کامپایل میشن و اگه X بنویسین مناسب x11 کامپایل و نصب میشن. مورد بعد مدیریت لایسنس‌ها هست. جنتو حواسش به لایسنس نرم افزارها هست و میگه شما باید لایسنس رو بخونید و قبولش کنید.

یکی از موارد خیلی هوشمندانه پورتیج دسته بندی سورس کد ها هست. این دسته بندی مدیریت رو برای توسعه دهنده هم راحت میکنه. مثلا وقتی شما میخواهید فایرفاکس (firefox) رو نصب کنید در دسته مرورگر ها (www-client/firefox) دنبالش میگردن و موقع نصب kitty دسته ترمینال‌ها (x11-terms/kitty) رو دنبال میکنین.

برای جستجوی فایل سورس از دستور: (مثلا جستجوی فایرفاکس)

emerge --search firefox

و برای نصب برنامه از دستور زیر استفاده میشه : (مثلا نصب فایرفاکس)

emerge --ask www-client/firefox

جنتوی من:

من روی لپتاپ جدیدم (همون lenovo loq) جنتو رو نصب کردم و حقیقتا چالش بزرگی بود واسم مخصوصا نصب grub. در حال حاضر من همه برنامه های لازم رو نصب کرده‌ام و همه چیز عادی کار میکنه به غیر از دو چیز: اولی بکلایت (backlight) صفحه و دومی هم تاچپد (touchpad)، بقیه همه چی عادی کار میکنه.

هم wayland و Hyprland دارم روش و هم x11 با dwm. بین هایپرلند و dwm سوئچ میکنم و هر دو سریع و سبک و مناسب حال من هستند. از ابزارها بگم:

kitty, xfce4-terminal, firefox-bin, wofi, rofi, dmenu, foot, libreoffice, gimp, google-chrome-bin, mousepad, mpv, pavcontorl-qt, xpad, zathura, mupdf, conky, etc...

مزیت‌ها و درس‌ها: به عنوان اولین مزیت باید بگم که جنتو بهتون لینوکس ناب (pure) رو آموزش میده. وقتی کرنل رو با دستای خودتون ویرایش و ماژول ها رو حذف و اضافه کنین و بعدش کامپایل و نصب کنید اونوقت میفهمین لینوکس چقدر زیباست. مزیت بعدی اینه که بهتون یاد میده خلاق باشید واسه خودتون محیط کار درست کنید اینجا همه چی دست خودتون هست چی نصب کنید و چجوری ازش استفاده کنین. مزیت بعدی درس سخت کوشی هست. یه مزیت بخصوص هم چالش هست اینکه زحمت بکشین. مزیت بعدی اینه که اگه برنامه نویسی بلد باشین بهتون کمک میکنه سریعتر رشد کنین چون میتونین سورس ها رو نگاه کرده و ازشون یاد بگیرین. مزیت بعدی خاص بودن اون هست و ...

معایب و مشکلات: اولین مشکل جنتو نصب کردن و درک کردن مراحل نصب هست، میشه گفت اگه بتونین جنتو رو نصب کنین پس همه توزیع های لینوکس رو میتونین نصب و اجرا کنید. مشکل بعدی وقت گیر بودن کامپایل برنامه ها هست. هم وقت پردازنده گرفته میشه هم وقت کاربر. مشکل براش پیش میاد کسگم موقعی که بخواین برنامه بزرگی مثل chromium رو کامپایل کنید. مساله بعدی موضوع مدیریت USE flag و داستان‌های کانفیگ جنتو موقع نصب برنامه ها هست. حالا ممکنه مشکلات دیگه هم داشته باشه خودتون کنجکاوی کنین و بفهمین 🙂

بهشت گم شده مرتاض‌ها:

جنتو از این جهت که تماما به دست خودمون ساخته میشه واسه ما گیک ها یه بهشت هست. شما فقط به این فکر کنین که چقدر چیز از نصب و اجرای این جنتو یاد میگرین و چقدر لذت بخشه که کل سیستم به دست خودمون کانفیگ بشه. بایت به بایت و بیت به بیت.

به امید دیدار دوباره شهریور ۴۰۳ / esemds